ΥΠΟΤΙΜΗΤΙΚΈΣ, ΠΡΟΣΒΛΗΤΙΚΈΣ ΤΑΜΠΈΛΕΣ

29 July 2016

Ο Γλωσσικός Οδηγός μας για την Αυτοπροστασία από τον Αντισημιτισμό δείχνει στο κοινό πώς να αναγνωρίζει και να αντιστέκεται στη χειραγώγηση όταν έρχεται αντιμέτωπο με αντισημιτική ρητορική. Χρησιμοποιούμε αληθινά παραδείγματα, που έχουν εντοπιστεί από τα παρατηρητήρια του Get the Trolls Out, και αποκαλύπτουν τα ανεπαίσθητα ρητορικά κόλπα που χρησιμοποιούνται συνήθως για την πλύση εγκεφάλου του κοινού προς την κατεύθυνση του μίσους και των διακρίσεων κατά των Εβραίων. 

Από την Anna Szilagyi

Ο τρόπος που χαρακτηρίζουμε τους άλλους έχει σημαντικές επιπτώσεις. Στην αντισημιτική ρητορική γίνονται αναφορές στους Εβραίους με έναν υποτιμητικό και προσβλητικό τρόπο. Η λίστα με τις ταμπέλες των διακρίσεων είναι σχεδόν ατελείωτη. Σε αυτό το άρθρο παρουσιάζουμε τις πιο συνηθισμένες αλλά ρητορικά επικίνδυνες στρατηγικές χαρακτηρισμού με ταμπέλες. 

Ανάρμοστοι άτυποι όροι

Οι ομιλητές μπορούν να προσβάλουν τους άλλους κάνοντας αναφορά σε αυτούς με ανάρμοστους άτυπους όρους. Το Δεκέμβριο του 2015, για παράδειγμα, σε  μια ραδιοφωνική εκπομπή στο Ηνωμένο Βασίλειο, ένας ακροατής που τηλεφώνησε στο στούντιο, αναφέρθηκε στους ορθόδοξους Εβραίους ως «εκείνοι οι τύποι με τα καπέλα και τις μπούκλες». Σε αυτή την περίπτωση, αντί να χαρακτηρίσει τους ορθόδοξους Εβραίους με ενδεδειγμένους θρησκευτικούς όρους, ο ομιλητής χρησιμοποίησε έναν ανάρμοστο όρο της καθομιλουμένης («τύποι») και αναφέρθηκε στον τρόπο με τον οποίο ο ίδιος τους αντιλαμβάνεται, υποβαθμίζοντας τους έτσι σε συγκεκριμένη υπεραπλουστευμένη εμφάνιση. Η χρήση ανεπίσημης γλώσσας εξυπηρέτησε το σκοπό της βεβήλωσης. Παρουσίασε τους ορθόδοξους Εβραίους και την εβραϊκή θρησκεία με έναν τρόπο ασεβή, υποτιμητικό και στερεοτυπικό.   

Μετωνυμίες

Ένα άλλο παράδειγμα έρχεται και πάλι από το Ηνωμένο Βασίλειο. Το Φεβρουάριο του 2016, ο συν-Προεδρεύων της Ένωσης των Εργατικών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Alex Chalmers, παραιτήθηκε από τη θέση του δηλώνοντας ότι ο αντισημιτισμός είναι ευρέως διαδεδομένος μεταξύ των μελών της ένωσης. Σε μια ανάρτηση στο Facebook, ο Chalmers δίνει παραδείγματα της αντισημιτικής συμπεριφοράς που συνάντησε στην ένωση. Αυτή περιελάμβανε «την αναφορά εδώ κι εκεί του όρου 'Zio' (ενός όρου για τους Εβραίους που περιορίζεται συνήθως στις ιστοσελίδες που διαχειρίζεται η Ku Klux Klan) με αδιάφορη ελευθερία». 

Η ταμπέλα “Zio” είναι συντόμευση της λέξης “Zionist” (Σιωνιστής). Στην αντισημιτική ρητορική τόσο η λέξη «Σιωνιστής» όσο και η λέξη “Zio” λειτουργούν ως μετωνυμίες. Όταν οι ομιλητές χρησιμοποιούν αυτό το ρητορικό σχήμα λόγου, μπορούν να αναφέρονται σε οντότητες με το όνομα μιας άλλης οντότητας που συνδέεται στενά με αυτές. Στις ειδήσεις για παράδειγμα, γίνονται συχνά αναφορές στον «Λευκό Οίκο» για τον Αμερικανό Πρόεδρο ή στο «Πεκίνο» για την Κινεζική κυβέρνηση. Στον καθημερινό λόγο, ο όρος «Σιωνιστής» αναφέρεται σε ένα άτομο που υποστηρίζει τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου Εβραϊκού κράτους στο Ισραήλ. Στις αντισημιτικές συζητήσεις όμως, οι φράσεις «Σιωνιστής» και “Zio” συγκαλυμμένα χαρακτηρίζουν τους Εβραίους και διευκολύνουν τους ομιλητές να παρουσιάζουν το αντισημιτικό μίσος τους ως εύλογη κριτική στο Σιωνισμό.  

Συντομεύσεις

Η σύντομη μορφή “Zio” έχει επίσης συγκεκριμένες υποτιμητικές προεκτάσεις. Στον καθημερινό λόγο, οι συντομεύσεις μπορεί να εκφράζουν χαλαρότητα και ανεπισημότητα. Στην αντισημιτική ρητορική όμως, και σε άλλες μορφές ρατσιστικού λόγου, γίνεται συνήθως εσφαλμένη χρήση του ανεπίσημου χαρακτήρα των συντομεύσεων. Όπως και στην περίπτωση του όρου “Zio”, σε συζητήσεις που προάγουν τις διακρίσεις, οι συντομεύσεις υποδεικνύουν έλλειψη σεβασμού. Σε αυτή την περίπτωση, πρόθεση των ομιλητών είναι να πλήξουν την αξιοπρέπεια των ατόμων στα οποία αναφέρονται.  

Μεταφορές

Όπως δείχνει και ένα πρόσφατο περιστατικό στην Ελλάδα, οι μετωνυμίες δεν είναι τα μόνα σχήματα λόγου που χρησιμοποιούνται για υποτιμητικό και προσβλητικό χαρακτηρισμό με ταμπέλες. Τον Ιανουάριο του 2016, ένας Έλληνας πολιτικός αναλυτής ισχυρίστηκε ψευδώς σε ένα blog ότι οι Εβραίοι φεύγουν από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη προς το Ισραήλ, αφού έχουν δημιουργήσει εθνικές συγκρούσεις και έχοντας υποστηρίξει την τρομοκρατία. Επαναφέροντας τα αντισημιτικά κλισέ της παγκόσμιας εβραϊκής συνωμοσίας, της καχυποψίας και της δειλίας, ο συγγραφέας του άρθρου δήλωσε: «Τα ποντίκια πρώτα εγκαταλείπουν το βυθιζόμενο πλοίο». Σε αυτή την περίπτωση, ο αρθρογράφος του blog χρησιμοποίησε μια μεταφορά για να αναφερθεί τους Εβραίους. Η μεταφορά, ως σχήμα λόγου, επιτρέπει στους ομιλητές να περιγράψουν μια συγκεκριμένη οντότητα με όρους μιας άλλης. Παρότι οι μεταφορές είναι αναπόσπαστο στοιχείο της επικοινωνίας, σε μερικές περιπτώσεις, η χρήση αυτού του σχήματος λόγου έχει επικίνδυνες συνέπειες. Αναφερόμενος στους Εβραίους ως «ποντίκια» ο αρθρογράφος υπονόησε ότι οι Εβραίοι δεν είναι άνθρωποι και είχε ως στόχο να προκαλέσει τη φυσική απέχθεια των αναγνωστών απέναντί τους. Οι Ναζί και άλλα καθεστώτα που προέβησαν σε γενοκτονίες, συχνά χαρακτήριζαν με ταμπέλες τα θύματά τους, ως ζώα που συνδέονται με τη βρωμιά, τις ασθένειες και την κλοπή φαγητού. Μέσα από τέτοιες μεταφορές, αυτά τα καθεστώτα καλούσαν σε μαζικές δολοφονίες, παρουσιάζοντας τη φρίκη της γενοκτονίας με λογικούς όρους, ως μια απαραίτητη «απεντόμωση». 

Να είστε προσεκτικοί και σε εγρήγορση όταν κάποιος μιλάει για τους Εβραίους ή άλλους λαούς αναφερόμενους σε αυτούς με διαφορετικούς όρους. Οι παραποιημένες αναφορές μπορούν να πληγώσουν τους ανθρώπους τους χαρακτηρίζουν, αλλά και να προάγουν τις διακρίσεις και τη σωματική βία σε βάρος τους.